Definiciones fundamentales sobre deserción estudiantil
| Autor | Alexa Corena Gutiérrez, Palmiro Losada Conde, Efrén Mahecha Mahecha |
| Páginas | 144-183 |
144
Criterio Jurídico Garantista. Año 4, No. 7. Jul.-Dic. de 2012.
issn
: 2145-3381. Fundación Universidad Autónoma de Colombia, Bogotá.
Definiciones fundamentales sobre deserción estudiantil1
Fundamental definitions of Dropping School
ΑΛΕΞΑ ΧΟΡΕΝΑ ΓΥΤΙ⊃ΡΡΕΖ2, ΠΑΛΜΙΡΟ ΛΟΣΑ∆Α ΧΟΝ∆Ε3, ΕΦΡ⊃Ν ΜΑΗΕΧΗΑ ΜΑΗΕΧΗΑ4
αλχορενα≅γµαιλ.χοµ, Παλµιρολοσαδαχονδε3≅γµαιλ.χοµ, εµαηεχηα54≅ψαηοο.εσ
ΡΕΣΥΜΕΝ
Ελ πρεσεντε αρτχυλο εξπονε υν µαρχο χονχεπτυαλ ψ υν εσ−
ταδο δε αρτε αχερχα δελ φεν⌠µενο δε λα δεσερχι⌠ν εστυδιαν−
τιλ υνιϖερσιταρια, ελαβοραδο α παρτιρ δε λα ρεϖισι⌠ν ψ λα λεχ−
τυρα δε διφερεντεσ εστυδιοσ θυε σε ηαν ρεαλιζαδο, ταντο εν
ελ µεδιο ναχιοναλ χοµο εν ελ ιντερναχιοναλ, εστοσ λτιµοσ
ρεχοπιλαδοσ εν λα πυβλιχαχι⌠ν δελ Ινστιτυτο Ιντερναχιοναλ
δε λα Υνεσχο παρα λα Εδυχαχι⌠ν Συπεριορ εν Αµριχα Λα−
τινα ψ ελ Χαριβε (ΙΕΣΑΛΧ). ∆ε λα µισµα µανερα, λα χονσ−
τρυχχι⌠ν χονχεπτυαλ δελ µαρχο δε ρεφερενχια εσπεχφιχο
παρα λα Υνιϖερσιδαδ Αυτ⌠νοµα δε Χολοµβια, τενιενδο εν
χυεντα λα νεχεσιδαδ δε ελαβοραρ υν πριµερ ινσυµο παρα λα
Ινστιτυχι⌠ν, νεχεσαριο παρα ινιχιαρ ελ προχεσο δε ρεφλεξι⌠ν,
µεδιχι⌠ν δελ φεν⌠µενο ψ πυεστα εν µαρχηα δε εστρατεγιασ,
αχχιονεσ ψ προγραµασ δε πρεϖενχι⌠ν δε λα δεσερχι⌠ν ψ ρε −
τενχι⌠ν εστυδιαντιλ.
ΠΑΛΑΒΡΑΣ ΧΛΑςΕΣ: δεσερχι⌠ν, περµανενχια, περτινεν−
χια, ρεσπονσαβιλιδαδ σοχιαλ, χαπιταλ ηυµανο, χρεχιµιεντο ψ
δεσαρρολλο.
ΑΒΣΤΡΑΧΤ
Τηισ αρτιχλε πρεσεντσ α χονχεπτυαλ φραµεωορκ ανδ α
στατε οφ αρτ αβουτ τηε πηενοµενον οφ χολλεγε στυδεντ
δροπουτ, δραων φροµ τηε ρεϖιεω ανδ ρεαδινγ διφφερεντ
στυδιεσ ηαϖε βεεν περφορµεδ, βοτη ιν τηε νατιοναλ ανδ
ιντερνατιοναλ, τηεσε παστ, χοµπιλεδ ιν τηε πυβλιχατιον οφ
τηε ΥΝΕΣΧΟ Ιντερνατιοναλ Ινστιτυτε φορ Ηιγηερ Εδυχατιον
ιν Λατιν Αµεριχα ανδ τηε Χαριββεαν (ΙΕΣΑΛΧ). Σιµιλαρλψ,
χονστρυχτιον οφ τηε χονχεπτυαλ φραµεωορκ, σπεχιφιχ το τηε
Αυτονοµουσ Υνιϖερσιτψ οφ Χολοµβια, τακινγ ιντο αχχουντ
τηε νεεδ το δεϖελοπ α φιρστ ινπυτ φορ τηε ινστιτυτιον, νεεδεδ
το σταρτ τηε προχεσσ οφ ρεφλεχτιον, µεασυρεµεντ οφ τηε
πηενοµενον ανδ χοµµισσιονινγ στρ ατεγιεσ, αχτιονσ ανδ
προγραµσ το πρεϖεντ δροπουτσ ανδ στυδεντ ρετεντιον.
ΚΕΨΩΟΡ∆Σ: δροππινγ ουτ, χοντινυανχε, ρελεϖανχε, σο−
χιαλ ρεσπονσιβιλιτψ, ηυµαν χαπιταλ, γροωτη, ανδ δεϖελοπ−
µεντ.
1. Αρτχυλο δε ρεφλεξι⌠ν βασαδο εν ελ δοχυµεντο φιναλ δελ προψεχτο δε ινϖεστιγαχι⌠ν Λα δεσερχι⌠ν αχαδµιχα εν Χολοµβια: ελ χασο
δε λα Υνιϖερσιδαδ Αυτ⌠νοµα δε Χολοµβια, αδσχριτο α λα λνεα δε ινϖεστιγαχι⌠ν: Χοµυνιδαδ Υνιϖερσιταρια. Γρυπο δε ινϖεστιγαχι⌠ν
Μοδυσ ςιϖενδι, ιντεγραδο πορ Αλεξα Χορενα Γυτιρρεζ, ινϖεστιγαδορα πρινχιπαλ ψ λοσ χοινϖεστιγαδορεσ Εφρν Μαηεχηα Μαηεχηα
ψ Παλµιρο Λοσαδα Χονδε, χον ελ αποψο δε Ροσα Ηελενα Βελλο Βεχερρα ψ λοσ εστυδιαντεσ Αλφρεδο Μαρµολεϕο ςαλοισ ψ Χαµιλο Αλβερ−
το Μυ〉οζ Γυτιρρεζ, εστυδιαντεσ αυξιλιαρεσ δε ινϖεστιγαχι⌠ν, εν οπχι⌠ν δε γραδο, δελ σεµιλλερο δε ϕ⌠ϖενεσ ινϖεστιγαδορεσ γρυπο
Μοδυσ ςιϖενδι, θυε χοντριβυψερον αλ δεσαρρολλο δελ πρεσεντε δοχυµεντο χον λα οργανιζαχι⌠ν δε λα ινφορµαχι⌠ν βιβλιογρ〈φιχα.
2. Εχονοµιστα δε λα Υνιϖερσιδαδ Αυτ⌠νοµα δε Χολοµβια. Μαεστρα εν Εδυχαχι⌠ν. ϑεφε δελ ℑρεα δε Προµοχι⌠ν Σοχιοεχον⌠µιχα.
Υνιϖερσιδαδ Αυτ⌠νοµα δε Χολοµβια. Ινϖεστιγαδορα γρυπο δε ινϖεστιγαχι⌠ν Μοδυσ ςιϖενδι.
3. Αβογαδο Υνιϖερσιδαδ Αυτ⌠νοµα δε Χολοµβια. Χοινϖεστιγαδορ γρυπο δε ινϖεστιγαχι⌠ν Μοδυσ ςιϖενδι.
4. Εχονοµιστα δε λα Υνιϖερσιδαδ δε Βογοτ〈 ϑοργε Ταδεο Λοζανο, εσπεχιαλιστα εν Γερενχια Φινανχιερα δε λα Υνιϖερσιδαδ Αυτ⌠νοµα
δε Χολοµβια, δοχεντε δε λα Υνιϖερσιδαδ Αυτ⌠νοµα δε Χολοµβια, χοινϖεστιγαδορ γρυπο δε ινϖεστιγαχι⌠ν Μοδυσ ςιϖενδι
Φεχηα δε ρεχεπχι⌠ν: αγοστο 6 δε 2012
Φεχηα δε αχεπταχι⌠ν: σεπτιεµβρε 21 δε 2012
145
Criterio Jurídico Garantista. Año 4, No. 7. Jul.-Dic. de 2012.
issn
: 2145-3381. Fundación Universidad Autónoma de Colombia, Bogotá.
Introducción
Λα δεσερχι⌠ν εστυδιαντιλ υνιϖερσιταρια εσ υν φεν⌠µενο µυλτιχαυσαλ ψ µυλτιφαχτοριαλ δε λασ ινστιτυ−
χιονεσ δε εδυχαχι⌠ν συπεριορ, θυε χαυσα ιµπαχτοσ δε ιµπορτανχια εν τοδοσ αθυελλοσ αχτορεσ θυε
ηαχεν παρτε δελ σιστεµα, εσ δεχιρ, σοβρε λοσ ινδιϖιδυοσ, λασ ινστιτυχιονεσ δε εδυχαχι⌠ν συπεριορ ψ ελ
Εσταδο. Σοβρε λα περσονα θυε αβανδονα συσ εστυδιοσ, πορ σεντιµιεντοσ δε φρυστραχι⌠ν ινδιϖιδυαλ θυε
σε γενεραν πορ λα φαλτα δε ρεχονοχιµιεντο εν συσ νχλεοσ σοχιαλ ψ φαµιλιαρ, ψ πορ λα ρεαλ ο ποτενχιαλ
δισµινυχι⌠ν δε λοσ ινγρεσοσ περσοναλεσ ψ φαµιλιαρεσ; σοβρε ελ απαρατο εσταταλ, πορ λα εϖιδεντε βαϕα
εφιχιενχια δελ σιστεµα δε εδυχαχι⌠ν ψ πορθυε σε χρεαν ρυπτυρασ εν ελ ιµπαχτο δε λα φυνχι⌠ν σοχιαλ;
σοβρε λασ ινστιτυχιονεσ δε εδυχαχι⌠ν συπεριορ, πορ λα σιγνιφιχατιϖα δισµινυχι⌠ν δε ινγρεσοσ ρεαλεσ ψ
ποτενχιαλεσ δε ρεχυρσοσ ψ πορ λα βαϕα εφιχιενχια δελ σιστεµα.
Τενιενδο εν χυεντα εστε ηεχηο γενεραλ, σε ηαχε νεχεσαριο ελαβοραρ εστυδιοσ δε χασο θυε ποσιβιλιτεν
ελ χονοχιµιεντο δελ φεν⌠µενο αλ ιντεριορ δε λασ ινστιτυχιονεσ, παρα δαρ πασο αλ πλαντεαµιεντο δε εσ−
τρατεγιασ ψ προγραµασ παρα λα πρεϖενχι⌠ν ψ δισµινυχι⌠ν δε λασ τασασ δε δεσερχι⌠ν εστυδιαντιλ υνιϖερ−
σιταρια. Εν εστε σεντιδο, αβορδαρ λασ αλτερνατιϖασ δε µιτιγαχι⌠ν δελ προβλεµα ρεθυιερε δε εσφυερζοσ
χονϕυντοσ ψ αρτιχυλαδοσ εντρε λοσ διφερεντεσ αχτορεσ δελ σεχτορ δε λα εδυχαχι⌠ν, α παρτιρ δελ πλαντεα−
µιεντο δε πολτιχασ σοχιαλεσ οριενταδασ αλ βιενεσταρ γενεραλ ψ αλ δεσαρρολλο δε λασ περσονασ ψ δελ πασ.
Εξιστεν αβυνδαντεσ εστυδιοσ σοβρε δεσερχι⌠ν εστυδιαντιλ υνιϖερσιταρια, θυε δαταν δε λα δχαδα δελ
70, α παρτιρ δε λοσ χυαλεσ σε ηα τεϕιδο υν µαρχο χονχεπτυαλ αχερχα δελ αβανδονο εστυδιαντιλ υνιϖερ−
σιταριο ψ σε ηαν πλαντεαδο εστρατεγιασ, ταντο παρα λα ρετενχι⌠ν χοµο λα πρεϖενχι⌠ν. Εν Χολοµβια, ελ
τεµα σε ηα δεσαρρολλαδο δεσδε εστυδιοσ ναχιοναλεσ ρεαλιζαδοσ πορ ελ Μινιστεριο δε Εδυχαχι⌠ν ψ οτροσ
πορ ινστιτυχιονεσ δε εδυχαχι⌠ν θυε ρεθυιερεν ρεσπυεστασ παρτιχυλαρεσ δελ φεν⌠µενο παρα λα πρεσεν−
ταχι⌠ν, λα ιµπλεµενταχι⌠ν ψ λα εϕεχυχι⌠ν δε εστρατεγιασ οριενταδασ α λα ρετενχι⌠ν εστυδιαντιλ.
Εν ελ πρεσεντε δοχυµεντο, προδυχτο δελ προψεχτο δε ινϖεστιγαχι⌠ν Λα δεσερχι⌠ν αχαδµιχα εν Χο−
λοµβια: ελ χασο δε λα Υνιϖερσιδαδ Αυτ⌠νοµα δε Χολοµβια, αδσχριτο α λα λνεα δε ινϖεστιγαχι⌠ν: Χο−
µυνιδαδ Υνιϖερσιταρια, σε εξπονε υν µαρχο χονχεπτυαλ γενεραλ θυε σε ϖιενε χονστρυψενδο α παρτιρ
δελ δεσαρρολλο δε εστυδιοσ διϖερσοσ ναχιοναλεσ ψ ρεγιοναλεσ, ασ χοµο υνο εσπεχφιχο ψ παρτιχυλαρ παρα
λα Υνιϖερσιδαδ Αυτ⌠νοµα δε Χολοµβια.
La deserción estudiantil universitaria en el contexto regional y nacional
Λα τεµ〈τιχα εσ δε ιντερσ γενεραλ ψ ηα σιδο αβορδαδα εν ελ εσχεναριο ρεγιοναλ λατινοαµεριχανο πορ ελ
Ινστιτυτο Ιντερναχιοναλ παρα λα Εδυχαχι⌠ν Συπεριορ εν Αµριχα Λατινα ψ ελ Χαριβε (ΙΕΣΑΛΧ)5, ελ χυαλ,
ΑΛΕΞΑ ΧΟΡΕΝΑ ΓΥΤΙ⊃ΡΡΕΖ, ΠΑΛΜΙΡΟ ΛΟΖΑ∆Α Χ., ΕΦΡ⊃Ν ΜΑΗΕΧΗΑ Μ., ΣΕΜΙΛΛΕΡΟ ∆Ε ϑςΕΝΕΣ ΙΝςΕΣΤΙΓΑ∆ΟΡΕΣ
5. ΙΕΣΑΛΧ εσ υν οργανισµο δε λα Υνεσχο δεδιχαδο α λα προµοχι⌠ν δε λα εδυχαχι⌠ν συπεριορ, θυε χοντριβυψε α ιµπλεµενταρ εν λα
ρεγι⌠ν λατινοαµεριχανα ψ χαριβε〉α ελ προγραµα θυε, εν µατερια δε εδυχαχι⌠ν συπεριορ, απρυεβα βιανυαλµεντε λα Χονφερενχια Γε−
νεραλ δε λα Υνεσχο.
146
Criterio Jurídico Garantista. Año 4, No. 7. Jul.-Dic. de 2012.
issn
: 2145-3381. Fundación Universidad Autónoma de Colombia, Bogotá.
α παρτιρ δε εστυδιοσ πορ πασεσ, ηα λογραδο δεσχριβιρ ψ διµενσιοναρ λοσ φεν⌠µενοσ δε δεσερχι⌠ν, ρε−
πιτενχια, εφιχιενχια δε λοσ σιστεµασ εδυχατιϖοσ ψ οτροσ ασπεχτοσ. ∆ιχηο αν〈λισισ, εϕεχυταδο παρα απορ−
ταρ α λα ινϖεστιγαχι⌠ν ρεγιοναλ, πορ λοσ µινιστεριοσ ψ αυτοριδαδεσ εσταταλεσ εν µατερια δε εδυχαχι⌠ν,
πονε δε µανιφιεστο συσ χαυσασ, ιµπλιχαχιονεσ ψ ποσιβλεσ προπυεστασ δε µιτιγαχι⌠ν. Βαϕο λα λνεα δε
τραβαϕο δεφινιδα πορ ΙΕΣΑΛΧ, ελ εστυδιο Ρεπιτενχια ψ δεσερχι⌠ν εν Αµριχα Λατινα ψ ελ Χαριβε, πρεσεντα
χονχλυσιονεσ θυε ενφατιζαν εν λα νεχεσιδαδ δε ρεχονοχερ λα προβλεµ〈τιχα χοµο υνα σιτυαχι⌠ν ρελε−
ϖαντε ψ δε ιµπαχτο παρα λασ ναχιονεσ δε λα ρεγι⌠ν; ινχορποραρ λα τεµ〈τιχα εν λοσ σιστεµασ εδυχατιϖοσ;
λα χονσολιδαχι⌠ν δε υν µαρχο χονχεπτυαλ θυε περµιτα δεφινιρ ψ απροπιαρ υν λενγυαϕε χοµν ψ σοχιαλ
χοµπαρτιδο εν ελ µεδιο ναχιοναλ ψ ρεγιοναλ; ασ χοµο αϖανζαρ ψ φορταλεχερ λοσ προχεσοσ δε ινϖεστιγα−
χι⌠ν εµπριχα θυε ποσιβιλιτεν ελ πλαντεαµιεντο δε µοδελοσ ψ προχεδιµιεντοσ θυε µεϕορεν λα γεστι⌠ν
δε λασ ινστιτυχιονεσ6.
Εν εστε ινφορµε δε ΙΕΣΑΛΧ−ΥΝΕΣΧΟ σοβρε λα εδυχαχι⌠ν συπεριορ εν Αµριχα Λατινα ψ ελ Χαριβε, παρα
ελ περιοδο χοµπρενδιδο εντρε λοσ α〉οσ 2000 α 2005, σε αναλιζαν λασ χονσεχυενχιασ δε λα δεσερχι⌠ν
εστυδιαντιλ εν ελ χοντεξτο δε λα εδυχαχι⌠ν συπεριορ, σε〉αλανδο θυε ελ φεν⌠µενο προϖοχα εφεχτοσ πυν−
τυαλεσ ψ ρεαλεσ σοβρε λα σαλυδ δε λοσ ϕ⌠ϖενεσ, ταντο εν λο φσιχο, χοµο εν λο µενταλ, ασ χοµο φρεντε
α συσ ρεαλεσ ψ ποτενχιαλεσ οπορτυνιδαδεσ εν ελ µεδιο προδυχτιϖο. Ελ αν〈λισισ δελ ιµπαχτο σοβρε ελ
σιστεµα γενεραλ δε εδυχαχι⌠ν δε χαδα πασ σε αναλιζα πορ λασ πρδιδασ φινανχιερασ εστιµ〈νδοσε θυε,
ανυαλµεντε, λα ρεγι⌠ν δε Αµριχα Λατινα ψ ελ Χαριβε πιερδε ηαστα 415 µιλλονεσ δε δ⌠λαρεσ πορ πασ,
προδυχτο δελ αβανδονο δε λοσ εστυδιοσ υνιϖερσιταριοσ, σιενδο µαψορ λα ινχιδενχια εν εντιδαδεσ πρι−
ϖαδασ7. Ελ εστυδιο εν µενχι⌠ν αβορδα λα δεσερχι⌠ν εστυδιαντιλ υνιϖερσιταρια α παρτιρ δελ χ〈λχυλο δε
λα εφιχιενχια δε τιτυλαχι⌠ν8, αυνθυε ρεφερενχια λα υτιλιδαδ δε υσαρ οτρο τιπο δε εστιµατιϖο χονστρυιδο
α παρτιρ δε λα χαντιδαδ δε εστυδιαντεσ θυε αβανδονα ελ σιστεµα δε εδυχαχι⌠ν συπεριορ εντρε υν σε−
µεστρε ψ ελ σιγυιεντε, οβτενινδοσε υν ρεσυλταδο θυε εϖιδενχια λα νυεϖα µατρχυλα εν ελ περιοδο
ποστεριορ, σιν δεσερτορεσ, εσ δεχιρ, ελ χ〈λχυλο ιντερσεµεστραλ. Παρα ταλ εφεχτο, ελαβορα υνα χιφρα θυε δα
χυεντα δε λα διφερενχια εντρε λα µατρχυλα δελ πριµερ περιοδο, µενοσ λοσ εγρεσαδοσ δελ µισµο περιο−
δο, µ〈σ λοσ εστυδιαντεσ ινγρεσαδοσ πορ ρειντεγρο εν ελ περιοδο σιγυιεντε9. Εν ρελαχι⌠ν χον ελ χ〈λχυλο
6. ΙΕΣΑΛΧ/ΥΝΕΣΧΟ. Λα µεταµορφοσισ δε λα εδυχαχι⌠ν συπεριορ. Ινφορµε σοβρε λα εδυχαχι⌠ν συπεριορ εν Αµριχα Λατινα ψ ελ Χαριβε 2000−2005.
Πριµερα εδιχι⌠ν. Χαραχασ, µαψο δε 2006, ππ. 167−168.
7. Ιβιδ., π. 161.
8. Ιβιδ. εντενδιδα χοµο λα προπορχι⌠ν δε εστυδιαντεσ θυε σε τιτυλα εν υν α〉ο εν χοµπαραχι⌠ν χον λοσ θυε ινγρεσαν εν ελ α〉ο
χορρεσπονδιεντε α λα δυραχι⌠ν δε λασ χαρρερασ, π. 159.
9. ΙΕΣΑΛΧ−ΥΝΕΣΧΟ. Τρµινοσ δε ρεφερενχια παρα εστυδιοσ ναχιοναλεσ σοβρε ρεπιτενχια ψ δεσερχι⌠ν εν λα εδυχαχι⌠ν συπεριορ εν Αµριχα Λατινα ψ
ελ Χαριβε. Χαραχασ, 2004, π. 1.
∆εφινιχιονεσ φυνδαµενταλεσ σοβρε δεσερχι⌠ν εστυδιαντιλ
Para continuar leyendo
Solicita tu prueba